پیشگیری و درمان بیماران مبتال به وبا

پیشگیری و درمان بیماران مبتال به وبا

بیماری وبا تا به حال پاندمی های متعدد ایجاد کرده و به علت مرگ و میر قابل توجه همواره سبب نگرانی بین المللی از دیدگاه بهداشت عمومی شده است. در ایران نیز از چهل سال قبل سابقه ثبت شده بروز مداوم با اپیدمی های پراکنده وجود دارد. این مطالعه به بررسی آخرین اپیدمی بیماری وبا در کشور که در سال 1384 رخ داد می پردازد.

از تعداد354000 نمونه ارسالی به آزمایشگاه های مراکز بهداشت شهرستان های کشور 1133 مورد قطعـی ابـتلا بـه ویبریـو کلرای التوربا سروگروپ O1 تایید شد . بیماری در محـدوده 26 دانشـگاه علـوم پزشـکی کشـور( از 41 دانشـگاه) گـزارش شـد. 80 % مبتلایان ساکن مناطق شهری و 20 %ساکن مناطق روستایی بودند.

میزان ابتلا بین زن و مرد تفاوت معنی داری نداشت. اکثر مبتلایان در گروه سنی 39-15 سال (60 (%قرار داشتند. 98 %میکروارگانیسم های جدا شده سروتایپ اینابا و تنهـا2 %سـروتایپ اوگـاوا بودنـد. تعداد 12 نفر از مبتلایان فوت نمودند و میزان کشندگی بیماری برابر با 06/1 درصد بود.

به رغم پیشرفتهای مناسب بهداشتی کشور، به دلایل مختلف از جملـه همجـواری بـا کشـورهای بـا اندمیسـیتی بـالای بیماری، عدم دسترسی کامل به آب آشامیدنی سالم در برخی مناطق روستایی کشور ، عدم رعایت نکات بهداشتی فردی و نبود سیستم های دفع و تصفیه فاضلاب همچنان بیماری وبا یک اولویت بهداشتی کشور محسوب می شود و باید برنامه های آمادگی با اپیدمی های احتمالی آن مورد حمایت قرار گیرند.

بیماری وبا حداقل به مدت یک هزار سال در دلتای رودخانه های گنـگ و براهماپوترا در هندوستان و پاکستان وجود داشته و اپیدمی های بزرگـی در مراکز جمعیتـی بـزرگ در بنگـال غربـی و بـنگلادش بوجـود آورده اسـت. بیماری توسـط ویبریـوکلرا ایجـاد مـی شـود کـه از بـین 206 سـروگروپ شناسایی شده آن فقط سروگروپ های O1 و O139 قابلیت ایجاد اپیدمی دارند و بقیه که عموماً NAG) Groups Agglutinating Non )

نامیـده مـی شـوند از عوامـل ایجــاد اسـهال آبکـی اسـپورادیک هسـتند. سروگروپ O1 دارای دو بیوتایپ کلاسیک و التور است و بیوتایپ التور نیز دارای سـه سـروتایپ Inaba, Ogawa , Hickojima اسـت ( 1و2 .( .سروگروپ O139 که از سال 1992 در بنگلادش بعنـوان عامـل اپیـدمی شناسایی گردید، همچنان به صـورت محـدود در بخـش هـای کـوچکی از بنگلادش و هندوستان در گردش است)

از ابتدای قرن نوزدهم تا به حال هفت پاندمی بـزرگ بیمـاری وبـا بـه وقـوع پیوسته است. پاندمی هفتم از سال 1961 با بیوتایپ التور ایجاد شد کـه در حال حاضر نیز بیوتایپ رایج در اکثر مناطق جهان می باشد. یکی از دلایـل عمده هراس آور بودن این بیماری برای عموم مردم، مرگ و میر قابل توجـه آن در سال های دور است.

در صورت عدم درمان مناسب میـزان کشـندگی بیماری تا 50 درصد هم گزارش شده است ولی با درمان مناسب این میـزان کمتر از یک درصد می باشد ( 2 ،4 و 5 .( دوره نهفتگی این بیماری معمولاً 1 تا 3 روز است ولی از چنـد سـاعت تـا 5 روز هم گزارش شده است (3 .(راه انتقال بیماری مدفوعی دهانی اسـت و از آنجا که حدود یک میلیون ارگانیسم برای ایجاد بیمـاری مـورد نیـاز اسـت، انتقال عموماً از طریق آب یا غذای آلوده انجام مـی شـود و از طریـق تمـاس مســــــــــتقیم فــــــــــرد بــــــــــه فــــــــــرد کمتــــــــــر رخ می دهد.

مدت زنده ماندن ویبریو کلرا در آب کوتاه است ولی اگر آب آلـوده به مواد آلی و فاضلاب باشد این مدت تا بیش از یکماه نیز می رسـد. در آب های شور ویبریو کلرا از طریق همزیستی با زئوپلانکتون ها و یا جلبک هـای دریایی می تواند تکثیر نموده و چند سال هم زنده بماند. برخـی از افـرادی که مبتلا می شوند ممکن است ویبریوکلرا را تا چندین ماه از طریـق مـدفوع دفع نمایند(1و4 .( این بیماری در کشور ما نیز دارای سابقه طولانی است.

در تاریخ الفی چنـین آمده است که در سال 423 هجری قمری در اکثر سکون باران نیامد و قحط عظیم پیدا شد و متعاقب آن وبای عام پیدا شـد چنـان کـه در اکثـر اقـالیم سرایت کرد و در کمتر از یکماه در اصفهان چهل هزار کـس مردنـد (6 .

(بـا بهبود نظام بهداشتی کشور وتوانایی کشـف و ثبـت بیمـاران از سـال 1344 موارد وبای کشور ثبت می شود و بر این اساس ایـن بیمـاری همـه سـاله در کشور رخ داده است(6و7 .(در طی این سال ها شاهد 13 اپیـدمی در کشـور بوده ایم که در این مقاله اپیدمی سال 1384 کشور معرفی می شود.

نکته :

• نشانه اصلی دهیدراتاسیون شدید در بزرگسالان و کودکان بزرگتر از 7 سال عبارتند از فقدان نوب رادیوال و فشار خون پایین
• نیشگون پوستی در بیماران مبتال به ماراسموس (تحلیل رفتن شدید توده بدنی) یا کواشیور کور (سوء تغذیه شددید همراه با ادم) یا بیماران چاق کمتر مفید می باشد.
• وجود یا فقدان اشک فقط در مورد شیرخواران و کودکان خردسال نشانه های بارزی محسوب می شود.

آنتی بیوتیک های توصیه شده برای درمان مبتلایان به وبا در ایران

1. به کوتریموکسازول ( سولفامتوکسازول- تریمتوپریم) 100 %مقاومت وجود دارد.
2. به تتراسیکلین 100 %مقاومت مشاهده شد.
3. به نالیدیکسیک اسد 100 %مقاومت مشاهده شد.
4. به سیپروفلوکساسین و آمپی سیلین و به سفیکسیم هیچگونه مقاومتی مشاهده نشد و100 %حساس بودند.
5. 23 %سویه های آزمایش شده به اریترومایسین حساس و 77 %مقاومت بینابینی وجود دارد

بنابر این با توجه به شرایط جدید درمان بیماران مبتال به وبا به شرح زیار در جدول پیوست توصیه می شود.

الف- درمان انتخابی برا بزرگسالان به ترتیب : سیپروفلوکساسین، سفیکسیم و آمپی سیلین می باشد.

ب – درمان انتخابی برا کودکان و زنان باردار به ترتیب : سفیکسویم، آمپیلی سیلین  ، اریترومایسوین  و آزیترومایسین می باشند.

ج- هیچ دارو کاهنده حرکات روده توصیه نمی شود.